คำถาม: ทำไงให้ทรมานน้อยที่สุดคะ เมื่อเขารู้ว่าเรารัก แต่เขามีเจ้าของแล้ว และอยากให้เราเป็นเพื่อนกันต่อไป
ก่อนตอบคำถามขอฉายภาพรูปแบบความสัมพันธ์ที่รองรับความคาดหวังของผู้คนก่อนเล็กน้อย
กติกาสำคัญของความรักกำหนดจำนวนคนที่จะอยู่ในความสัมพันธ์แบบโรแมนติคไว้น้อยมาก คือต้องเป็นเรื่องระหว่างคนสองคนเท่านั้น และคนสองคนในความสัมพันธ์ต้องมีใจเดียวคือรักคนที่เป็นคู่เท่านั้น รักคนอื่นเพิ่มอีกไม่ได้
กติกาเช่นนี้ทำให้การมีคนในความสัมพันธ์เกินสองคนกลายเป็นเรื่องอึดอัด เจ็บปวดและเป็นบาปผิด หรือการได้รู้ว่าคนที่รักไม่ได้มีเราคนเดียวในใจก็ทำให้เจ็บสุด ๆ ได้อีกเช่นกัน
กติกานี้กำกับความคาดหวังและการดำเนินความสัมพันธ์ของเราอย่างเข้มงวด แต่ไม่ได้แปลว่าทุกคนจะเชื่อฟังเป็นอันดี ใจคนเป็นอะไรที่กำกับยากนัก เราจึงได้เห็นการมีรักใหม่กับคนใหม่ไม่ว่ารักเก่าจะจางหรือไม่จางและการซ้อนกันไปมาของความสัมพันธ์ของคนหลายคู่
คำถามข้างต้นจึงไม่ใช่เรื่องแปลกประหลาด คนจำนวนไม่น้อยน่าจะเคยเป็นเส้าใดเส้าหนึ่งในสถานการณ์สุดคลาสสิคนี้
อยากชวนเจ้าของคำถามลองคิดตามเล่น ๆ ไปด้วยกัน เชื่อว่าอย่างน้อยการคิดไปด้วยกันนี้น่าจะทำให้เวียนหัวมึนงงลืมความทรมานไปได้ชั่วคราวอย่างแน่นอน
ขอเริ่มต้นที่ตัวคนถามที่ไปรักคนที่ “มีเจ้าของแล้ว” ซึ่งน่าจะแปลว่าแต่งงานหรือมีแฟนแล้ว และกำลังทรมานกับสถานการณ์ของความสัมพันธ์ซ้อน เชิญชวนให้คิดถึงความรู้สึกทรมานที่ว่านี้กันดีกว่า
เป็นไปได้ไหมว่าความรู้สึกทรมานมาจากความตระหนักว่าสถานการณ์ที่เป็นอยู่ทำให้ไม่ “สมรัก” ตามกติกาและความคาดหวังว่าด้วยความรัก
เรามักเอาความรักแบบโรแมนติคไปร้อยเป็นเรื่องเดียวกับความสัมพันธ์และการแต่งงาน การสมรักจึงต้องครบองค์ประกอบคือ คนที่เรารัก-รักตอบเราด้วย ได้เป็นแฟนกัน และเริ่ดสุดคือได้ครองคู่กันตามกฎหมายและประเพณีให้โลกได้รับรู้ด้วย
เพราะอย่างนี้เราจึงไม่สามารถจะทนกับการได้รักโดยไม่ต้องครองคู่ได้ การรักโดยไม่เดินต่อไปมีความสัมพันธ์แบบหนึ่งต่อหนึ่งทำร้ายใจคนมากมายที่มองขั้นตอนความรักและการสมรักแบบครบองค์ประกอบ
เรายังคาดหวังให้คนรักและความสัมพันธ์ตอบสนองอะไรต่ออะไรหลายอย่างในชีวิต ไม่ว่าจะเป็นการใช้เวลาร่วมกันแบบไม่เปิดโอกาสให้เหงา การเป็นเพื่อนคู่คิด การรองรับอารมณ์ ฯลฯ ความคาดหวังทำนองนี้ทำให้การให้เวลา ความเข้าใจและความเอื้ออาทรกลายเป็นองค์ประกอบสำคัญของความสัมพันธ์ อาการทรมานของคนจำนวนไม่น้อยเป็นเพราะไม่ได้บางอย่างหรือทุกอย่างตามรายการที่คาดหวังว่าจะได้จากคนที่รักเรา
ถ้าบังเอิญเข้าไปอยู่ในความสัมพันธ์ซ้อนที่คนรักไม่สามารถให้เวลาหรือเอื้ออาทรได้เต็มร้อยตามคาดหวังก็ยิ่งทำให้ทุกข์หนัก การมีความสัมพันธ์ซ้อนโดยไม่เป็นทุกข์จึงต้องลด-ละ-เลิกความคาดหวังหลายประการเกี่ยวกับการใช้เวลา การดำเนินความสัมพันธ์ และองค์ประกอบครบสูตรของความสัมพันธ์ ถ้าเรียกร้องหรือคาดหวังจากความสัมพันธ์ซ้อนแบบที่คาดหวังจะได้จากความสัมพันธ์ตามกรอบกติกา ความปวดหัวปวดใจก็จะตามมาและสร้างความทรมานมากบ้างน้อยบ้างไปเรื่อย ๆ
การใคร่ครวญว่าคนรักในความสัมพันธ์ซ้อนยินดีจะให้เวลาเรามากน้อยเพียงไร และสามารถจะดูแลความรู้สึกเราได้เท่าที่เราคาดหวังหรือไม่เป็นเรื่องสำคัญ อย่าลืมว่าในความสัมพันธ์ซ้อนเวลาของคนรักต้องถูกแบ่งปัน สัดส่วนของการแบ่งปันในหลายสถานการณ์อาจทำให้บางคนรับไม่ได้
การเรียกร้องในสถานการณ์ที่คนถูกเรียกร้องไม่สามารถจะตอบสนองได้เพราะปัจจัยผูกพันอื่น ๆ ในชีวิต มักจะกลายเป็นการทำร้ายฝ่ายที่เรียกร้องหนักขึ้นไปอีก
ทั้งนี้และทั้งนั้นไม่ได้แปลว่าคนอยู่ในความสัมพันธ์ซ้อนไม่ได้ บางคนทำได้โดยปรับความคาดหวัง การเรียกร้อง และวิถีชีวิต คำถามคือคุณยินดีจะปรับเช่นนั้นหรือไม่ และปรับได้ไหม
เราสามารถรักได้โดยไม่ครอบครอง คนที่เรารักอยู่ในชีวิตเราได้หลายรูปแบบที่ไม่จำเป็นต้องเป็นการเป็นคู่รักหรือแต่งงานกัน ถ้าอยากจะเก็บคนที่เรารักไว้ก็อาจจะต้องคิดถึงการจัดที่ทางและรูปแบบความสัมพันธ์ที่พอเหมาะ รูปแบบที่ว่านี้ต้องคิดใคร่ครวญว่าอย่างไรใจตัวเองจะรับไหว
คนมากมายอึดพอจะอยู่กับความสัมพันธ์ซ้อนไปได้ระยะหนึ่ง บางคนปรับใจและความคาดหวังให้อยู่กับความสัมพั้นธ์นอกกรอบไม่ครบองค์ประกอบได้ บางคนทรมานใจสุด ๆ เพราะไม่ปรับใจหรือปรับใจไม่ได้
การเก็บคนรักไว้ในชีวิตในฐานะเพื่อนฟังดูดี แต่ยากมากโดยเฉพาะในช่วงเวลาของการเปลี่ยนผ่านจากการเป็นคนรักไปเป็นเพื่อน การตัดใจจากรักต้องอาศัยระยะห่างเพื่อการปรับใจ การพัวพันนัวเนียไปมาทำให้การทำใจแทบจะเป็นไปไม่ได้ สูตรสำเร็จของหลายคนที่ต้องการตัดใจคือหนีห่างหายหน้าไปให้ไกลพอและนานพอ เวลาจะทำให้เราเห็นได้เองว่าคน ๆ นั้นน่าจะมีที่ทางในชีวิตเราต่อไปหรือไม่ ในฐานะอะไร
ทำอย่างไรจึงจะทรมานน้อยที่สุดในสถานการณ์เช่นนี้ แทนที่จะเริ่มด้วยความต้องการของคนรัก น่าจะเริ่มจากการถามตัวเองว่าต้องการอะไรจากความสัมพันธ์ และที่เป็นอยู่นี้ได้อย่างที่ต้องการหรือไม่ ฟังเสียงของตัวเองที่ตอบคำถามนี้ให้ดี บางทีคุณจะรู้ว่าควรจะทำอย่างไรความทรมานที่เผชิญอยู่จะลดลงได้
